وزیر امور خارجه ایران چند روز پس از امضای کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر با حضور در رسانه ملی، به تشریح ابعاد پیدا و پنهان این کنوانسیون پرداخت.
به گزارش روابط عمومی شرکت نفت خزر و به نقل از ایران آنلاین، محمدجواد ظریف درباره شایعه تقسیم مالکیت بستر و زیر بستر دریای خزر که انتقادات زیادی را در فضای رسانه و افکار عمومی برانگیخته بود، توضیح داد و تأکید کرد: «نه بحث 50 درصد در خزر مبنایی دارد و نه 11 درصد.» ظریف که در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری حضور یافته بود، با بیان اینکه این کنوانسیون نه تنها تمامیت ارضی ما را حفظ می‌کند، بلکه باعث می‌شود روابط دوستانه و صمیمانه با همسایگان حوزه دریای خزر برقرار شود، افزود: «نه 50 درصد مبنایی دارد و نه 11 درصد که براساس تصور موهوم است که شوروی سابق می‌خواست به ایران تحمیل کند و هیچ وقت شکل نگرفته و نخواهد گرفت. البته آن زمان که ما به آن تأکید می‌کردیم آنها تقسیم‌بندی خود را انجام دادند که ما در آن زمان نسبت به آن تقسیم‌بندی موافق نبودیم و هنوز معتقدیم که دریا باید براساس توافق همه کشورها تقسیم شود.» وی اظهار داشت: «در این کنوانسیون هیچ تعیین مرز و سرزمینی صورت نگرفته است. در این کنوانسیون تمامیت ارضی ایران حفظ شده و برای مذاکرات آینده یک آماده‌سازی شده است که انشاءالله خط مبدأ با منافع ملی کشور حفظ و ترسیم شود.» ظریف افزود: «مهم بود مانع از این شویم که یک بار دیگر بدون حضور ایران درباره خزر تصمیم‌گیری شود، که محل اعتراضی هم ندارد، چون معاهدات 1921 و 1940 هیچ مرجع قضایی رسیدگی به این کنوانسیون را تعیین نکرده است. این معاهدات هیچ کدام معاهده مرزی هم نیستند، اگر عناوین آن را نگاه کنید، معاهده 1921 معاهده مودت است و معاهده 1940 معاهده روابط بازرگانی و کشتیرانی است.» رئیس دستگاه دیپلماسی در ادامه برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری درباره بحث 20 درصد در خزر و اینکه آیا تا زمانی که کنوانسیون اجرایی نشده باشد ما همچنان بر 20 درصد پافشاری می‌کنیم، پاسخ داد: «این کنوانسیون روی 20 درصد تأثیری ندارد، آن موضوع باید به صورت جداگانه حل و فصل شود. معتقد بودیم این منطقه‌ای که ایران باید در بستر و زیربستر، برای منابعش استفاده کند، باید 20 درصد باشد.»
استفاده از منابع زیر بستر دریا مهم است .
وزیر خارجه با اشاره به اهمیت استفاده از منابع زیر بستر دریا افزود: وقتی به بحث زیربستر می‌رسیم، اولاً بحث سرزمین نیست و آنجا راجع به قلمرو صحبت نمی‌کنیم و راجع به منطقه‌ای صحبت می‌کنیم که می‌خواهیم از منابعش استفاده کنیم، مهم این است که این منابع کجا هستند و چقدر می‌توانیم از منابع زیربستر استفاده کنیم، اگر بتوانیم شرایطی را فراهم کنیم که از مهم‌ترین حوزه‌های زیربستر یا به صورت مشترک و یا به صورت دیگری استفاده کنیم، آنجاست که اهداف جمهوری اسلامی از نظر زیربستر عملی می‌شود. ظریف گفت: آنچه قلمرو و مرز دریایی را تشکیل می‌دهد، آب‌های سرزمینی است که 15 مایل است. درباره این موضوعات تصمیم‌گیری نشده چون خط مبدأ مشخص نشده است. رئیس دستگاه دیپلماسی کشور همچنین گفت: آنچه در این کنوانسیون ذکر شده است تاثیری بر خط مبدأ و مختصات بستر و زیربستر ندارد و باید بین کشورهای مجاور و مقابل تقسیم و تصمیم‌گیری شود که توافقات دوجانبه و سه جانبه خواهد بود و آن توافقات نیز هنوز صورت نگرفته است.
توافق درباره بستر و زیربستر در آینده‌ای نزدیک محتمل نیست .
ظریف با احتمال رد توافق درباره بستر و زیربستر در آینده‌ای نزدیک یادآور شد: من احتمال اینکه در آینده نزدیک بتوانیم درباره بستر و زیربستر به توافق برسیم را خیلی محتمل نمی‌دانم، ولی اینکه بتوانیم درباره بستر و زیربستر همکاری کنیم، این کار در حال شکل گیری است ، چرا که مقدمات کار با آذربایجان آغاز شده و با ترکمنستان هم در آینده شروع خواهد شد ، همچنین صحبت‌های مقدماتی با ترکمنستان برای اینکه بتوانیم به صورت مشترک از منابع مهم دریای خزر استفاده کنیم شکل گرفته است . ظریف همچنین یادآور شد که در مورد سطح دریا نیز هیچ تقسیم‌بندی صورت نگرفته است. رئیس دستگاه دیپلماسی با بیان اینکه دو اصل تعیین شده است، گفت: «یکی منطقه دریای سرزمینی کشورها تعیین شده که 25 مایل از خط مبدأ است و بعد از آن نیز 10 مایل هم منطقه انحصاری ماهیگیری است.»
درباره خط مبدأ نیز توافقی نکردیم .
وزیر امور خارجه ایران همچنین با بیان اینکه درباره خط مبدأ نیز توافقی نکردیم، افزود: اگر کسی در خصوص تعیین سهم صحبت می‌کند، ایران هیچ چیز درباره تعیین سطح فعلاً برایش شکل نگرفته است و برای همسایگان ما، فقط برای زیربستر بین روسیه و قزاقستان توافقی شده که مربوط به 20 سال قبل است.
ظریف گفت: «شما پنج کشور ساحلی دارید و نمی‌توانید اجازه دهید کشورهای دیگر بین خودشان تصمیم‌گیری کنند، همان طور که در گذشته چنین تصمیم‌گیری صورت گرفته است. اولاً نمی‌توانید تصمیمات بقیه را وتو کنید مگر اینکه در توافق آمده باشد. الان در توافق آمده است که خط مبدأ باید با توافق پنج کشور شکل بگیرد، یعنی برخلاف گذشته که برخی از کشورها خودشان بستر را تقسیم کردند، الان نمی‌تواند این کار صورت بگیرد و اگر کنوانسیون امضا نشده بود، می‌توانستند این کار را انجام دهند. در دوره شوروی سابق خط مبدأها مشخص بوده و این کشورها بین خودشان اختلاف جدی درباره خط مبدأ نداشتند.
مجلس کنوانسیون را بررسی کند .
رئیس دستگاه دیپلماسی با تأکید بر حفظ منافع ملی ایران در دریای خزر تصریح کرد: هیچ اقدامی که ضرری برای تمامیت ارضی ما داشته باشد در این کنوانسیون وجود ندارد. در حوزه منافع امنیتی، اقتصادی و همچنین در حوزه تمامیت ارضی کنوانسیون منافعی را برای ما دارد، البته باید مذاکرات دیگری شکل بگیرد که در کنوانسیون دیده شده و در پروتکلی که بین وزرا در جلسه آکتائو تصمیم‌گیری شد، قرار شد اولین موضوعی که مورد بحث قرار دهیم، خط مبدأ باشد که تا خط مبدأ کشیده نشود، نمی‌توانید تقسیم‌بندی سطح اعم از آب‌های داخلی، سرزمینی و منطقه انحصاری ماهیگیری را تعیین کنید و فراتر از منطقه انحصاری ماهیگیری، منطقه مشترک است که این منطقه بین پنج کشور است. وی توضیح داد: یعنی دیگر این منطقه بین‌المللی نیست، این منطقه مشترک بین پنج کشور می باشد که از سطح آب هم برای ماهیگیری و هم کشتیرانی استفاده می‌کنند و ملاحظات امنیتی آنها حفظ خواهد شد. رئیس دستگاه دیپلماسی با تأکید بر اینکه این کنوانسیون منافع ایران را حفظ می‌کند، ادامه داد: نه تنها در حوزه تصمیم‌گیری‌های آینده درباره تعیین بستر و سطح‌ها بلکه درباره مسائلی چون امنیت، کشتیرانی و ماهیگیری، مجلس این فرصت را دارد این کنوانسیون را بررسی کند چون تا مراحل قانونی را طی نکند، لازم‌الاجرا نیست.
این کنوانسیون را به یأس و سرخوردگی تبدیل نکنیم .
وزیر امور خارجه ایران با بیان اینکه مزایایی که این کنوانسیون چه در حوزه سرزمینی و چه در حوزه امنیتی و اقتصادی برای ایران ایجاد می‌کند، بسیار زیاد است، گفت: تعجب می‌کنم از برخی دوستان که در همه حوزه‌ها تلاش می‌کنند این افتخار ملی را بی ارزش جلوه دهند .
وی اضافه کرد: این کنوانسیون هم برای ایران افتخار است، این افتخار را به یأس و سرخوردگی تبدیل نکنیم. مردم ایران سزاوار افتخار هستند. این روزها مصادف با سالگرد بازگشت آزادگان سرافراز کشور است، این مردم کسانی هستند که هشت سال اسارت را تجربه کردند ولی حاضر نشدند یک وجب از خاک خود را از دست بدهند، این مردم هنوز همان مردم هستند، افتخار، عزت و سربلندی این مردم برای همه ما باید مقدس باشد. ظریف همچنین مرجع حل اختلاف در کنوانسیون را مذاکره و روش‌های بین‌المللی خواند و افزود: صلاحیت اجباری برای دیوان بین‌المللی دادگستری دیده نشده است.
وزیر خارجه همچنین گفت که متن کنوانسیون در دسترس عموم هست و وقتی که دولت تصمیم بگیرد لایحه را به مجلس ارائه دهد باید تصمیم بگیریم قبل از تعیین خط مبدأ یا بعد از تعیین خط مبدأ لایحه را به مجلس ارائه نماییم که این تصمیم هنوز گرفته نشده ولی تا کنوانسیون به مجلس نرود و به صورت کامل در مجلس بررسی نشود، لازم‌الاجرا نمی‌شود.